نفت چیست؟

حسین فرمقدم

کلاس 03

مدرسه ی نصیری

نَفت مایعی غلیظ و افروختنی به رنگ قهوه‌ای سیر یا سبز تیره است كه در لایه‌های بالایی بخش‌هایی از پوسته كره زمین یافت می‌شود. نفت شامل آمیزه پیچیده‌ای از هیدروكربن‌هایی گوناگون است. بیشتر این هیدروكربن‌ها از زنجیره آلكان هستند ولی ممكن است از دید ظاهر، تركیب یا خلوص تفاوت‌های زیادی داشته باشند. ریشه واژه نفت از واژه اوستایی «نافتا» است. در برخی منابع قدیمی به صورت نفط نیز آمده است.

نفت باارزش است، زیرا اولا" كه نفت جزء منابع تجدید ناپذیر به حساب می آید، زیرا زمان بسیار زیادی برای تجدید آن مورد نیاز است. 

ثانیا" در پالایشگاه ، نفت خام را به برشهای مختلف آن تجزیه می كنند كه یكی از بارزش ترین محصوات آن بنزین می باشد. 

دلیل سوم تهیه انواع محصولات و مواد باارزش از نفت در صنعت پتروشیمی می باشد. 

صنایع پتروشیمی(Petrochemical industry) ، بخشی از صنایع شیمیایی است كه فرآورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می‌كند. تا پیش از وارد شدن نفت به مفهوم امروزی در زندگی انسان ، مواد شیمیایی مورد نیاز ، بر اثر تغییر و تبدیل صنایع گیاهی و حیوانی بدست می‌آمد. اما در اوایل قرن بیستم نفت خام و گاز طبیعی به عنوان ماده اولیه برای تهیه بسیاری از تركیبات مورد نیاز انسان ، اهمیت حیاتی و روز افزونی پیدا كرده است. 



صنایع گوناگون پتروشیمی 

نفت و مشتقات آن نه تنها در برآوردن نیازهای انسان در زمینه سوخت ، انرژی و الیاف نقشی بنیادی دارد، بلكه پیدایش و تكامل صنایع گوناگون مهمی را موجب شد كه به پاره‌ای از آنها اشاره می‌شود. 


• همزمان با پالایش نفت خام ، كاربرد موتورهای درون سوز جنبه عمومی به خود گرفت و میلیونها ماشین بنزین سوز به بازار عرضه شد. 

• امروزه فرآورده‌های نفتی علاوه بر مصرف در زمینه سوخت وسایل نقلیه ، روغن موتور و غیره ، در تهیه بسیاری از قطعات مورد نیاز ساخت وسایط نقلیه ، نقش ارزنده‌ای دارد و تلاش بر این است تا بدنه اتومبیل را از مواد پلاستیكی كه آنها را ازپلیمریزاسیون تركیبات نفتی می‌توان بدست آورد، بسازند. 

• فرآورده‌های نفتی در تهیه سوخت موشكهای هدایت كننده سفینه‌های فضایی و ماهواره‌ها و حتی در ساخت بسیاری از قطعات داخلی آنها كاربرد اساسی دارد. 

• ماده اولیه بیشتر داروها و حتی آنتی‌بیوتیكها از تركیبات نفتی مشتق می‌شود. بویژه تقریبا تمام مواد پاك كننده ، باكتری كشها و غیره ، از مشتقات نفتی و محصولات پتروشیمی می‌باشد. 


تركیبات نفت خام و فراورده‌های نفتی 
مولکولهای نفت همه هیدروکربن هستند یعنی همه از هیدروژن و کربن تشکیل شده اند.
اتمهای كربن و هیدروژن بطور حیرت آوری می‌توانند ضمن تركیب شدن با یكدیگر ، تعداد فوق‌العاده‌ زیادی از تركیبات هیدروكربنی زنجیری و حلقوی آروماتیكی را بوجود آورند، بطوری كه تا كنون هیدروكربنی كه در ساختار مولكولی آن 60 اتم كربن شركت داشته باشد، ردیابی شده است. از طرفی با افزایش تعداد اتمهای كربن بر تعداد ایزومرهای هیدروكربنی نیز افزوده می‌شود. 


بطور مثال هیدروكربنی كه 30 اتم كربن داشته باشد، می‌تواند بیش از چهار میلیارد تركیب هیدروكربنی ایزومر تشكیل دهد. علاوه بر این ، با توجه به اینكه در نفت خام ، تركیبات هیدروكربنی سیر شده نیز فراوانند، تعداد تركیبهای موجود در آن ، فوق‌العاده زیاد و گوناگون است. این گوناگونی با شركت اتمهای دیگر مانند گوگرد ، نیتروژن و اكسیژن در زنجیر هیدروكربنها به مراتب بیشتر می‌شود. 

تركیبات عمده موجود در نفت خام 

تركیبات عمده موجود در نفت خام عبارتند از:هیدروكربنهای سیر شده زنجیری به فرمول كلی CnH2n+2، هیدروكربنهای سیر شده حلقوی به فرمول عمومی CnH2n كه اصطلاحا آنرا نفتن گویند و هیدروكربنهای سیرنشده زنجیری اتیلن و استیلن. هرچه درصد تشكیل دهنده‌های نفت در دماهای پایین بیشتر باشد، مرغوبیت آن بیشتر است. 

گازهای طبیعی 

گازهای طبیعی ، بخش گازی شكل مواد نفتی است كه همراه با نفت خام در مخازن زیرزمینی وجود دارد و یا از تقطیر نفت خام در پایین‌تر از 200C بدست می‌آید. گازهای طبیعی ، مخلوطی طبیعی از گازهای متان ( قسمت عمده حدود 85 درصد ) پروپان ، بوتان ، منو اكسید كربن و هیدروژن (گاز سنتز) همراه با مقداری دوده است. 


مصرف عمده آن در كشورهای غیر صنعتی به عنوان یك ماده سوختی است. ولی در كشورهای صنعتی از آن در تهیه بسیاری از فرآورده‌های شیمیایی و صنعتی بسیار مفید و ضروری استفاده می‌كنند.